بیماری ایدز (قسمت اول)
تعریفنام بیماری ایدز از حروف اول عبارت بیماری به انگلیسی (AIDS یا Acquired Immune Deficiency Syndrome) به معنی سندرم نقص ایمنی اکتسابی است.
ایدز یک بیماری پیشرونده و قابل پیشگیری است، این بیماری حاصل تکثیر ویروسی به نام HIV (Human Immunodeficiency Virus) در بدن میزبان است که باعث تخریب جدی دستگاه ایمنی بدن (معروف به نقص ایمنی یا کمبود ایمنی) انسان می‌گردد که خود زمینه‌ساز بروز عفونت‌های موسوم به فرصت طلب است که یک بدن سالم عموماً قادر به مبارزه با آنهاست و در نهایت پیشرفت همین عفونت‌ها منجر به مرگ بیمار می‌گردد به طوری که بیماری سل عامل اصلی مرگ و میر در میان مبتلایان به ایدز در سراسر جهان است.
امروزه ایدز در کشورهای در حال توسعه به سرعت در حال گسترش است که تاثیر برجسته ای بر سلامت وتوسعه اجتماعی ـ اقتصادی این کشورها گذاشته است و شیوع عفونت HIV در بالغین جوان آنها به حد خطرناکی افزایش یافت هاست .
علیرغم گذشت بیش از دو دهه از شیوع این بیماری ، گروهی عظیم
از جوانان درباره مسایل ج ن سی و عفونت های منتقله از طریق تماس ج ن سی
همچنان بی اطلاع هستند با اینکه اکثریت آنان درباره بیماری ایدز چیزهایی
شنیده اند بسیاری از ایشان نمی دانند این بیماری چگونه شیوع می یابد و هرگز
باور ندارند که خودشان هم در معرض خطر هستند آن عده از جوانان نیز که
درباره عفونت HIV چیزهایی می دانند به دلیل عدم مهارت نبود حمایت و فقدان
امکانات لازم برای انجام رفتارهای صحیح اکثراً از خود در مقابل عفونت HIV
مراقبت نمی کنند متاسفانه قسمت عمده ای از ابتلای به این بیماری ناشی از
نداشتن اطلاعات ضروری و آگاهی پایین گروه های مختلف مردم در مورد راه های
انتقال و پیشگیری این بیماری است که با اطلاع رسانی صحیح و گسترده و به
دنبال آن پرهیز از انجام رفتار های ( مخاطره آمیز ) نسل جوان کشور از چنگال
این بیماری ایمن خواهد ماند باید پذیرفت که مبارزه با ایدز یک تعهد
اجتماعی است و تک تک افراد جامعه باید در این مبارزه بزرگ سهیم باشند تا با
فعالیت مشترک امکانات موجود را بسط داده و از گسترش ایدز جلوگیری نماییم
هر گونه کوتاهی و از دست دادن فرصتی برای مبارزه با این بیماری عواقب
ناخوشایندی را در پی خواهد داشت. ایدز مرز نمی شناسد .
بیماری ایدز
تاریخچه
در سال ۱۹۸۱ هشت مورد
وخیم از ابتلا به بیماری کاپوسی سارکوما یکی از انواع خوش‌خیم‌تر سرطان که
معمولاً در میان افراد سالمند شایع است، در میان مردان هم جنس گرای نیویورک
گزارش شد. تقریباً هم‌زمان با این موارد، شمار مبتلایان به یک عفونت ریوی
نادر در کالیفرنیا و نیویورک بالا رفت. با این که در آن زمان عامل شیوع
ناگهانی این دو بیماری مشخص نشده بود، اما معمولاً از این دو واقعه پزشکی
به عنوان آغاز ایدز یاد می‌کنند. در طی یک سال این بیماری بدون نام، گسترش
زیادی داشت تا سرانجام در ۱۹۸۲ آن را ایدز نامیدند
از سال ۱۹۸۸ به
منظور افزایش بودجه‌ها و همچنین برای بهبود آگاهی، آموزش و مبارزه با
تبعیض‌ها اول دسامبر هر سال (۱۰ آذر) به عنوان روز جهانی ایدز معین شده‌است
و هر سال برای این روز شعاری نیز در نظر گرفته می‌شود
ایدز پدیده‌ای
پزشکی- بهداشتی است که ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن بسیار گسترده
است. در سال ۱۹۹۶ سازمان ملل متحد ایدز را نه تنها به عنوان یک مشکل سلامتی
مورد توجه قرار داد بلکه آن را یک مسئله بر سر راه پیشرفت بشری برشمرد .
همچنین در سند استراتژی امنیت ملی ایالات متحده آمریکا (۲۰۰۲) این کشور خود
را متعهد به هدایت جهان برای کاهش تلفات هولناک اچ.آی.وی/ایدز دانسته است.
بیش از ۹۰ درصد موارد ابتلاء مربوط به کشورهای جهان سوم و در حال توسعه
است. ایدز در حال حاضر چهارمین علت مرگ و میر بشر است که پیش بینی می‌شود
تا سال ۲۰۱۰ مقام اول را از آن خود نماید.
یک ویروس به نام اچ‌آی‌وی
عامل بروز بیماری ایدز است. هر فرد دچار اچ‌آی‌وی الزاما مبتلا به ایدز
نیست بلکه اگر برخی تظاهرات بالینی را بروز دهد مشخص می‌شود به ایدز مبتلا
شده‌است. تنها نیمی از افراد مبتلا به اچ-آی-وی در طی ۱۰ سال به مرحله ایدز
مبتلا می‌شوند. این زمان در افراد مختلف متفاوت است و به وضعیت سلامتی و
عادات فردی افراد بستگی دارد، امروزه برخی داروها نیز به کنترل این روند
کمک می‌کنند
در اوایل پیدایش بیماری تصور بر آن بود که بیماری مخصوص
کشورهای غربی است ولی با انتشار سریع آن در آفریقا و آمریکای جنوبی و آسیا
مشخص شد که ایدز هیچ نژاد، کشور، جنس و سنی را در امان نخواهد گذاشت.
اولین موج این بیماری در آمریکای شمالی و اروپای غربی رخ داد دومین موج آن
در آفریقا و آمریکای جنوبی و سومین موجد آن در اروپای شرقی و شرق آسیا بروز
کرد.
کلمه ایدز به چه معنی است؟
ایدز
(AIDS) برگرفته شده از حروف عبارت انگلیسی Acquired Immunodificiency
Syndrome به معنی بیماری یا نشانگان یا سندرم ضعف سیستم ایمنی اکتسابی است.
زیرا در این بیماری، سیستم ایمنی (دفاعی) سبدن شخص درگیر شده و از کار می
افتد .
HIV و ایدز
HIV نام ویروسی است که سبب بیماری ایدز می شود در این بیماری
سیستم ایمنی بدن متلاشی شده و موجب ایجاد عفونت های مرگبار و بعضی از انواع
سرطان ها می شود واژه ایدز ( AIDS ) که برای اولین بار در سال ۱۹۸۲ به کار
رفت به معنای « سندرم اکتسابی نقص ایمنی » می باشد :
Acquired : چیزی
که کسب می شود و زمینه ژنتیکی ندارد و در اثر تماس با عامل ایجاد کننده
بیاری ایجاد می شود ( که در این بیماری ویروس HIV می باشد )
Immune : ایمنی یا محافظت در مقابل بیماری
Deficiency : فقدان ، نقض
Syndrome : سندرم به مجموعه ای از علایم و مشکلات گفته می شود که روی هم
نمایانگر بیماری مشخصی هستند در بیماری ایدز منظور از سندرم مجموعه عفونت
های معین و یا سرطان هایی است که همراه با کاهش تعداد برخی از سلولهای
ایمنی می باشد
HIV به معنای ویروس نقص ایمنی انسان می باشد:
Human : انسان
Immunodeficiency : نقص ایمنی
Virus : ویروس
این ویروس می تواند از طریق برخی از ترشحات بدن فرد آلوده به ویروس به فرد
سالم دیگر منتقل شود.خون، منی و ترشحات مجرای تناسلی زنان از جمله ترشحاتی
هستندکه می توانند این ویروس را از افراد آلوده به HIV به فرد سالم منتقل
کنند.
اولین ویروس HIV در انسان مربوط به نمونه خونی است که در سال
۱۹۵۹ از مردی اهل کشور کنگو جمع آوری شده است شواهد حاکی از آن است که این
ویروس حداقل از نیمه دوم دهه ۱۹۷۰ میلادی در کشور امریکا وجود داشته است و
از سال های ۱۹۷۹ الی ۱۹۸۱ بیماری هایی با انواع نادر عفونت ریوی و سرطان
توسط پزشکان لوس آنجلس و نیویورک گزارش می شد که در افراد دارای سیستم
ایمنی سالم یافت نمی شد.
در سال ۱۹۸۳ دانشمندان ویروس HIV را که مسبب ایجاد بیماری ایدز بود کشف کردند.
نحوه بیماریزایی ویروس HIV
ویروس
HIV عامل ایجاد کننده بیماری ایدز می باشد این ویروس نوع خاصی از سلول های
خونی را که سلول ( T Cell ) گفته می شود تخریب می کند این سلولها در واقع
جزء بسیار مهم و ضروری سیستم دفاعی بدن هستند که می توانند مواد خارجی یا
میکروب هایی را که وارد بدن می شوند تشخیص دهد و آنها را از بین ببرند و
اگر آن ماده یا میکروب دوباره وارد بدن شد آنها را به خاطر بیاورند و پاسخ
ایمنی سریعتر و قوی تر را نشان بدهند.
میزات تخریب سلول های T به مقدار
ویروس موجود در بدن بیمار بستگی دارد و هر چه میزان ویروس موجود در بدن
فرد بیشتر باشد،تعداد سلولهای Tکمتر شده ودستگاه ایمنی فرد نیز ضعیفتر شده
وبدن مستعد ابتلا به انواع عفونت هاو سرطان ها می شود حتی میکرب هایی که
برای یک فرد عادی با دستگاه ایمنی سالم بی خطر است می تواند فرد مبتلا به
ایدز را بیمار سازد و یا باعث مرگ وی شود به این گونه عفونت ها عفونت های
فرصت طلب گفته می شود.
تحقیقات بسیار بر روی مبتلایان به ایدز نشان
داده است که معمولاً آلودگی به ویروس ها مدت ها قبل از بروز علایم بیماری
روی می دهد این فاصله زمانی که دوره کمون یا نهفتگی بیماری گفته می شود در
بیماری ایدز بسیار متغیر است و به طور متوسط ۱۰ سال طول می کشد زمان به
عوامل متعددی نظیر سطح سلامتی و رفتارهای مربوط به سلامتی بستگی دارد فردی
که در مرحله نهفتگی بیماری است می تواند عفونت را به افراد دیگر منتقل کند.
گذر از مرحله آلودگی به ویروس HIV ( عفونت ) و بروز بیماری ایدز در ۲۵%
موارد پس از ۵ سال و در ۲۵% بعد از ۱۰ سال در ۲۵% پس از ۲۰ سال رخ می دهد
در ۲۵% موارد نیز این مدت نامعلوم است و حتی ممکن است فرد تا آخر عمر دچار
علایم بالینی بیماری ایدز نگردد.
بنابراین عفونت HIV همان ایدز نیست و تنها درصدی از آنهایی که عفونت HIV دارند سرانجام به ایدز مبتلا خواهند شد.
علایم بیماری ایدز
در
دوره نهفتگی بیماری شخص آلوده به ویروس ظاهراً سالم به نظر می رسد در ۷۰%
موارد بعد از عفونت اولیه با ویروس بیماری خفیفی بروز می کند که به صورت
تب، سردرد، دردهای عضلانی، گلودرد ،بثورا پوستی بدون خارش و غدد لنفاوی
متورم می باشد. بیشتر موارد علایم عفونت اولیه ملایم و مشابه سرماخوردگی یا
آنفلوانزا می باشد که تشخیص داده نمی شود و فرد معمولاًتا مدت های طولانی
کاملاً سالم به نظر می رسد و ممکن است احساس سلامتی کامل کند و از آلودگی
خود آگاه نباشد هنگامی که ویروس سیستم ایمنی را تخریب نمود علایم بیماری
تظاهر می یابد.
راه‌های انتقال عامل بیماری
ویروس HIVاز این راه‌ها ممکن است از یک فرد مبتلا به یک فرد سالم منتقل شود.
1.انتقال خونی، از راه تزریق فرآورده‌های خونی آلوده، استفاده
از سرنگ مشترک (در معتادان تزریقی)، انتقال در کارکنان بهداشتی درمانی
(Needle stick)
2.انتقال عمودی (از مادر به نوزاد) که شایعترین راه انتقال در افراد مبتلا بوده است.
3.انتقال ج ن س ی ، یکی از شایعترین راه‌های انتقال برقراری رابطه ج ن س ی
حفاظت نشده است. در صورت وجود بیماریهای آمیزشی احتمال انتقال بیشتر
می‌شود.
به علت عدم ثبات این ویروس در هوای آزاد انتقال از روشهایی همچون تماس پوستی و دهانی مشاهده نشده است.
نشانه‌ها و عوارض
پس از ورود HIV به بدن
اولین علایم به صورت یک سندرم شبه سرماخورگی به همراه بزرگ شدن غدد لنفاوی
عارض می‌شود که معمولا این علایم بهبود یافته و ویروس به حالت نهفته در
بدن باقی می‌ماند، این مرحله که در آن فرد حامل بیماری تلقی شده ولی علایمی
نشان نمی‌دهد ممکن است تا ده سال و بیشتر به طول بیانجامد. در مرحله آخر
این بیماری با نقص سیستم ایمنی به علت فعالیت بالای ویروی و کاهش
لنفوسیتهای نوع تی در خون مشخص می‌شود که ایدز نامیده می‌شود. در این مرحله
بدن در معرض عفونت های فرصت‌طلب ناشی از باکتری، ویروس، قارچ و انگل‌هایی
قرار می‌گیرد که در افراد سالم معمولاً به آسانی مهار می‌شوند. این بیماری
تقریبا همهٔ سیستم های ارگانی بدن را درگیر میکند. همچنین افراد مبتلا ریسک
بالایی برای ابتلا به سرطان های مختلف نظیر سارکوم کاپوزی، سرطان گردن رحم
و لنفوم دارند. بعلاوه، علایم سیستمیک عفونت نظیر تب ، تعریق (خصوصا شب
هنگام)، لرز، تورم غددلنفاوی ،لرز، ضعف و کاهش وزن را دارند.
مرحله بروز ایدز
فرد مبتلا به HIV
هنگامی به مرحلهٔ ایدز می‌رسد که شمار گویچه‌های سفید CD4+T آنقدر کم شود
که نتوانند از پس انجام وظیفه معمولی خود برآیند. CD4+T یاخته‌های سفید خون
هستند که واکنش‌های ایمنی بدن را موزون و مهار می‌کنند. این دشواری اندک
اندک در درازای هنگامی که شخص + HIV می‌باشد، پیشرفت میکند که ممکن است یک
تا ۱۵ سال به درازی بکشد. البته افراد در درازای این مدت بسیار خوب و
تندرست به نظر می‌رسند و احساس خوبی نیز دارند. ولی در این مدت شمار ویروس
چند برابر می‌شود. بر پایه این تعریف ایدز هنگامی است که شمار سلولهای
CD4+T به کمتر از ۲۰۰ شماره در هر میکرولیتر خون می‌رسد و یا هنگامی که بدن
فرد دچار عفونت‌های فرصت‌طلب بشود (که گاهی با بودن ۲۰۰ تا ۸۰۰ یاخته CD4+
رخ می‌دهد).
پیشگیری
از آنجا که تاکنون واکسن و یا
علاج قطعی برای این بیماری کشف نشده‌است و در آینده نزدیک نیز امکان پذیر
به نظر نمی‌رسد، مهم‌ترین راه مبارزه با این بیماری پیشگیری و آموزش است.
گزارش سال ۲۰۰۷ بانک جهانی در مورد ایدز در جنوب آسیا، شیوع بیماری ایدز را «شدید» اما «قابل پیشگیری» می‌داند. برای پیشگیری از انتقال HIV ، بهترین راه خودداری از برقراری رابطه جن سی با فرد مبتلا و یا استفاده از کان. دم های جنس لاتکس (نوعی پلاستیک) است.
ذرات با ابعاد HIV نمی‌توانند از کان.دم لاتکس عبور کنند و اگر به درستی و به طور منظم استفاده شوند شیوه کاملاً موثری در کاهش خطر انتقال بیماری محسوب می‌شوند. هرچند تنها شیوه صد در صد موثر خودداری کامل از آمیزش جنسی با افراد مشکوک به داشتن رفتارهای پرخطر است.
معتادان تزریقی می‌توانند با خودداری از مصرف سرنگ‌های مشترک خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی را کاهش دهند.
تشخیص ایدز
هنگام رو در رویی با
عفونت، دستگاه ایمنی بدن پادتن‌هایی فرآوری میکند که در خون گردش و به
عوامل بیماری‌زا حمله می‌کنند. پادتن‌ها بر بسیاری از عوامل بیماری‌زا غلبه
می‌کنند ولی درباره اچ.آی.وی با این که پادتن‌ها فرآوری می‌شوند ولی
نمی‌توانند از تکثیر ویروس جلوگیری کنند و تنها وجود آنها در خون برای
تشخیص ابتلاء بکار می‌رود.
در جریان عمومی ترین آزمایش‌ها برای تشخیص HIV ، یک نوع خاص از پادتن‌ها یا همان پروتئین‌های ضدبیماری ردیابی می‌شود.
در چند هفته‌ای که ردیابی آلودگی بی ثمر و جواب آزمایش منفی است، فرد آلوده می‌تواند ویروس را به سایرین منتقل کند.
نکاتی در مورد آزمایشات ایدز: هنگامی که تست الایزا برای ایدز مثبت شد
باید الایزا با کیت دیگری دوباره تکرار شود . که اگر باز هم مثبت شد تست
تایید ی با وسترن بلات می گیریم .اگر تست وسترن بلات منفی بود شاید فرد در
دوران پنجره به سرمی برد یا الوده نیست.مواردی هست که تست الایزا مثبت است
ولی فرد ایدز ندارد مثلا خطای ازمایشگاه , همودیالیز , دریافت خون و
فراورده‌های آن , تست RPR مثبت , مشکلات همراه از قبیل اختلالات اتوایمیون ,
مالتیپل میلوما , هموفیلی , هپاتیت الکلی , اعتیاد تزریقی , موارد افزایش
IgG مثل کسی که واکسن آنفلوانزازده است.موارد منفی کاذب الایزا مثل عفونت
تازه و اولیه , بیماران با سیستم ایمنی ساپرس شده و خطای آزمایشگاه
می‌باشد.
بیماریهای مرتبط با ایدز
سیستم دفاعی
بدن که از حمله ویروس صدمه دیده‌است، قوای خود را برای مبارزه با بیماری‌ها
از دست می‌دهد و هر نوع عفونتی می‌تواند جان بیمار را تهدید کند. کسانی که
به HIV دچار هستند در مقابل بیماری‌هایی مانند سل، مالاریا ، ذات الریه ،
برفک ، زونا ، زخم‌های بدخیم ، سرطان ، عفونت‌های مغزی ، عفونت شکم و خطر
نابینایی آسیب پذیرتر می‌شوند. بیماران مبتلا به ایدز همچنین در مقابل آنچه
به نام عفونت‌های فرصت طلب معروف است آسیب پذیر هستند. این نوع از
عفونت‌ها از باکتری‌های شایع، قارچ‌ها و انگل‌هایی نشات می‌گیرد که یک بدن
سالم قادر به مبارزه با آنهاست، اما می‌توانند در افرادی که سیستم دفاعی
بدن آنها آسیب دیده ایجاد بیماری کند و گاه آنها را از پا در آورند
