واکسیناسیون کودکان
کودک پس از تولد نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارد که یکی از این مراقبت‌ها انجام واکسیناسیون منظم جهت جلوگیری از ابتلا به بیماریهای خطرناک است. به جرأت می‌توان گفت که انجام واکسیناسیون منظم مهمترین بخش تأمین سلامت کودک است.
یکی از اقدامات لازم برای سلامت کودکان انجام واکسیناسیون منظم است. برنامه واکسیناسیون به منظور پیشگیری از بیماریهای خطرناک تهیه شده است و مهمترین بخش تامین سلامت کودک را تشکیل می‌دهد. به کمک واکسیناسیون کشوری برخی از بیماریهای خطرناک نظیر فلج اطفال ریشه‌کن شده‌اند و برخی دیگر بسیار به‌ندرت دیده می‌شوند.
معمولاً در هر بار واکسیناسیون در مراکز بهداشت، چکاپ‌های رشد و تکامل
کودک هم انجام می‌شود و نتایج آنها بر روی نمودارهای رشد رسم می‌شود تا در
ویزیت‌های بعدی روند رشد و تکامل کودک قابل ارزیابی باشد. علاوه بر این،
برخی از چکاپ‌ها به شکل غربالگری یک‌سری بیماریهای مهم اما قابل پیشگیری
یا درمان مثل کم‌کاری تیروئید، کم خونی و تنبلی چشم می‌باشد که باید برای
همه کودکان انجام شود.
1- هدف از انجام واکسیناسیون پیشگیری از ابتلا به برخی بیماریهای خطرناک
در تمام عمر می‌باشد. برخی واکسن‌ها مثل واکسن سل یا همان ب.ث.ژ فقط یک
بار زده می‌شوند و برخی دیگر مثل قطره فلج اطفال هستند که برای کامل شدن
ایمنی در برابر این بیماری باید چندین نوبت استفاده شوند. وقتی کودک یک نوع
واکسن را می‌زند، معمولاً در برابر آن بیماری ایمن می‌شود و حتی در مواجهه
با بیماران مبتلا به آن بیماری نیز مبتلا نمی‌شود. در کشور ما برنامه
واکسیناسیون برای کودکان از بدو تولد شروع می‌شود و تا یک‌سالگی 5 بار
واکسیناسیون انجام می‌شود؛ یعنی در بدو تولد، 2 ماهگی، 4 ماهگی، 6 ماهگی و
12 ماهگی. بعد از آن یک‌بار در 18 ماهگی و یک‌بار دیگر در سن بین 4 تا 6
سالگی باید واکسن یادآور زده شود. نوع واکسن‌ها در این برنامه در هر دوره
فرق می‌کند و شرح آن به این صورت است:
1- در بدو تولد سه واکسن ب.ث.ژ، قطره خوراکی فلج اطفال و هپاتیت تجویز می‌شوند.
2- در دو ماهگی سه واکسن قطره خوراکی فلج اطفال، هپاتیت و سه‌گانه تجویز می‌شوند.
3- در چهار ماهگی دو واکسن قطره خوراکی فلج اطفال و سه‌گانه تجویز می‌شوند.
4- در شش ماهگی مطابق دو ماهگی واکسیناسیون انجام می‌گیرد.
5- در یک سالگی واکسن MMR (شامل سرخک، سرخجه و اوریون) تزریق می‌شود.
6- در 18 ماهگی مطابق چهار ماهگی واکسیناسیون انجام می‌گیرد.
7- بین سنین 4 تا 6 سالگی سه واکسن قطره خوراکی فلج اطفال، سه‌گانه و MMR تجویز خواهد شد.
اکنون توجه شما را به چند نکته در مورد واکسیناسیون جلب می‌کنیم:
- مواردی مثل تب مختصر، شل بودن مدفوع یا سرماخوردگی معمولی مانع واکسیناسیون نیست.
- اگر پس از واکسن سه‌گانه تب بالاتر از 40.5 درجه سانتیگراد، گریه شدید و مداوم بیش از 3 ساعت یا تشنج ظرف سه روز رخ دهد در نوبت‌های بعدی واکسن سیاه سرفه از سه‌گانه حذف می‌شود و واکسن دوگانه اطفال (شامل کزاز و دیفتری) تزریق می‌شود.
- برنامه واکسیناسیون کودکان نارس و یا کم وزن نیز طبق جدول ایمن‌سازی عادی است. مگر این که وزن آنها کمتر از دو کیلو باشد که در این صورت یک بار واکسن هپاتیت در یک ماهگی هم اضافه می‌شود.
- ابتلا به سوءتغذیه نیز نه تنها مانعی برای ایمن‌سازی نیست، بلکه ایمن‌سازی به موقع کودکان مبتلا به سوءتغذیه به‌شدت توصیه می‌شود، چرا که آنها را نسبت به بیماری‌هایی که بیشتر در معرض ابتلا به آنها هستند مقاوم می‌کند.
- در مورد کودکان مبتلا به آلرژی شدید و یا ضایعات و عوارض مغزی و عصبی, واکسیناسیون با احتیاط و با نظر پزشک کودکان انجام می گیرد.
- همچنین برای کودکانی که سابقه بیماریهای عصبی، تشنج کنترل نشده، ضایعات مغزی و یا سابقه خانوادگی بیماریهای عصبی را دارند واکسن سه‌گانه تجویز نمی شود.
- در اختلالات نقص ایمنی و بیماری‌هایی مثل لوسمی (سرطان خون) و ایدز شدید واکسن‌های ویروسی زنده و واکسن سل (BCG) منع استعمال دارند.
- پس از آخرین نوبت واکسن سه‌گانه، هر ده سال یک‌بار واکسن دوگانه ویژه بزرگسالان (شامل کزاز و دیفتری) بایستی تزریق شود. این واکسن معمولاً در دوره دبیرستان به همه تزریق می‌شود.
همان‌طور که گفته شد، در هر نوبت واکسیناسیون در مرکز بهداشت کودک از
نظر شاخص‌های رشد و سلامت چکاپ می‌شود. هر کودک یک کارت مخصوص مراقبت کودک
دارد که در آن جدول واکسیناسیون، تغذیه و پایش رشد در نظر گرفته شده است.
با دانستن مراحل رشد سه شاخص وزن، قد و دور سر کودک در سنین مختلف شما
می‌توانید بطور تقریبی وضعیت رشد و تکامل کودک خود را بدانید.
• وزن:
وزن نوزاد در بدو تولد معمولاً 5/2 تا 5/3 کیلوگرم است. در چند روز اول
زندگی 5 تا 10% کم می‌شود و تا روز دهم مجدداً برمی‌گردد. در 4 تا 5 ماهگی
وزن دو برابر می‌شود و در یک‌سالگی سه برابر و در دو سالگی 4 برابر وزن
هنگام تولد می‌شود.
• قد:
قد نوزاد در بدو تولد حدود 50 سانتی‌متر است و در یک‌سالگی 75 سانتی‌متر
می‌شود. در سه سالگی به 90 و در 4 سالگی به 100 سانتی‌متر می‌رسد.
• دور سر:
دور سر نوزاد در بدو تولد به‌طور متوسط 35 سانتی‌متر است و در سال اول 12
سانتی‌متر به آن اضافه می‌شود و در بقیه طول عمر 10 سانتی‌متر دیگر اضافه
می‌شود.
علاوه بر چکاپ شاخص‌های رشد همراه با برنامه واکسیناسیون، یک‌سری چکاپ‌ها در قالب برنامه‌های غربالگری عمومی و ویزیت‌هایی توسط متخصصین اطفال برای کودکان لازم است. برنامه‌های غربالگری معمولاً در هنگام تولد نوزاد در بیمارستان به مادران شرح داده می‌شوند که عبارتند از بررسی بیماری فاویسم، فنیل کتونوری، بررسی شنوایی و بینایی و غربالگری کم کاری تیروئید که در طی هفته اول تولد باید انجام شوند. معمولاً هر بیمارستان در هنگام ترخیص مادر و نوزاد برگه‌هایی حاوی اطلاعات لازم در مورد مراکز انجام این بررسی‌ها و آدرس آنها به مادر تحویل می‌دهد. علاوه بر این‌ها، کودک در 4 سالگی باید از نظر بینایی و شنوایی مورد بررسی توسط متخصصین مربوطه قرار بگیرد. بررسی کم خونی در 9 ماهگی برای همه کودکانی که قطره آهن مصرف نمی‌کنند باید انجام شود.
